Advocaat van de Duivel

Sinds George Clooney een relatie begon met mijn Britse vakgenote  Amal Alamuddin is het vak van “Human Rights Lawyer”  enorm sexy geworden.  Dat is niet meer dan terecht, want wat is er  eervoller dan te strijden tegen onderdrukking, slavernij en discriminatie ? Waar op school tot voor kort ieder kind van 9 jaar dierenarts wilde worden, lijkt het beroep van mensenrechtenadvocaat daar  serieus de concurrentie mee aan te gaan.

Edward Snowden en Julian Assange, de belangrijkste klokkenluiders van deze tijd, laten zich bijstaan door dergelijke advocaten, die opvallend genoeg vaak in Londen kantoor blijken te houden.  Geheel onbezoldigd zullen zij vermoedelijk niet opereren, hetgeen hun aantrekkingskracht  ongetwijfeld zal vergroten.

De advocaat die uit overtuiging opkomt voor de verdrukten en minder bedeelden die in hun bestaan bedreigd worden vindt zijn oorsprong niet in Europa, maar in Zuid Afrika, waar Moandas K. Gandhi en Nelson Mandela  in toga de confrontatie zochten met het discriminerende establishment, en dat moesten doen onder risicovolle omstandigheden.  Geld verdienen was niet hun doel: eeuwige roem is hen ten deel gevallen.

Ook de Haagse advocatuur heeft zijn steentje bijgedragen op dit vlak, al lag het accent net even wat anders.  In de naoorlogse processen tegen de NSB-top en hun handlangers dienden advocaten cliënten te verdedigen die vereenzelvigd werden met de duivel.  Zo werd de beruchte SS-generaal Hanns Rauter verdedigd door de onkreukbare Benoordenhouter mr. Karel van Rijckevorsel, die nadien nog jarenlang een gewaardeerd lid van de Tweede Kamer is geweest. Het moet geen makkelijk opgave geweest zijn iemand als Rauter te verdedigen. Ik zou graag de pleitnota van mr. Van Rijckevorsel eens willen nalezen.

Zowel met het bijstaan van vermeende oorlogsmisdadigers als van slachtoffers van dergelijke figuren ben ik bekend. Vooral de eerste categorie mag zich doorgaans verheugen in grote belangstelling van het publiek.  Iedereen wil weten hoe je dat als advocaat aan jezelf kunt verantwoorden, het helpen van zo’n schurk. 

De duivel blijkt echter doorgaans een heel gewoon mannetje te zijn, gedreven door angsten en onzekerheden. In mijn gesprekken met een lid van de gevreesde Afghaanse geheime dienst KHAD werd mij duidelijk dat de man oprecht meende dat wat hij gedaan had, juist was. Het lezen van boeken over beruchte oorlogsmisdadigers, zoals Franz Stangl (de kampcommandant van Treblinka) maakte dat ik mij realiseerde dat in ieder mens de moordenaar dichter aan de oppervlakte zit dan je zou denken.  In dat realiteitsbesef  is het mogelijk de weerzin tegen dergelijke mensen tot meer zakelijke proporties terug te brengen.

Dat betekent niet dat het verdedigen van zo’n dader  voor advocaten een eenvoudige opgave is. Niet zelden komt de defensie neer op het voeren van een enkel strafmaat verweer. Geen doodstraf, maar levenslang, is het doel. Ook in die situatie bevindt het werk van een advocaat zich echter op de scheidslijn  tussen leven en dood.  De druk die daarmee gepaard gaat, is voor hen iets dat zij liever niet vaker dan één keer in hun loopbaan meemaken. Zo ook ongetwijfeld mr. Van Rijckevorsel. Zijn cliënt Rauter heeft het niet gered, en werd gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. De plek van zijn graf is staatsgeheim.  

Gepubliceerd op: 16 mei 2014
Advocaat van de Duivel
Delen: