Zwijgen of spreken
Is spreken zilver en zwijgen goud?
De krijgsmacht moet onder alle omstandigheden inzetbaar zijn. Vanwege deze taakstelling is Defensie een bijzondere werkgever en de militair geen gewone werknemer. Aan de militair worden verplichtingen opgelegd en eisen gesteld die afwijken van de regels geldend voor andere ambtenaren. Zo kan van een militair worden gevraagd het uiterlijk aan te passen aan de werkzaamheden en onder uiteenlopende (levensgevaarlijke) omstandigheden te werken in gebieden over de hele wereld.
De bijzondere rechtspositie van militairen blijkt ook uit het volgende. Niet alleen incidenten op de werkvloer, maar ook een gedraging die geheel in de privétijd van de militair heeft plaatsgevonden kan voor de eenheidscommandant aanleiding zijn om rechtspositionele maatregelen te treffen. De Centrale Raad van Beroep heeft recent nogmaals bevestigd dat het gebruik van softdrugs in aanwezigheid van andere militairen, ook als dit gebruik in de privétijd is, reden voor ontslag kan zijn. De gehele uitspraak kunt u hier lezen. Naast het voordragen van de militair voor ontslag met of zonder aanduiding eervol kan bij rechtspositionele maatregelen onder meer worden gedacht aan het opnemen van een negatief ambtsbericht in het personeelsdossier, het niet toekennen van een periodieke verhoging en schoring van de militair. De zwaarte van de opgelegde maatregelen is afhankelijk van de aard van de gedraging en de omstandigheden.
Bij het vermoeden van een strafbaar feit doet de Koninklijke Marechaussee het strafrechtelijk onderzoek. Daarnaast kan de commandant een eigen, huishoudelijk onderzoek doen. Hierdoor kan voor dezelfde gedraging ook het opleggen van rechtspositionele maatregelen worden overwogen naast het strafrechtelijk onderzoek. Deze twee trajecten kunnen elkaar bijten. In de bestuurlijke procedure over rechtspositionele maatregelen gelden de strenge bewijsregels uit het militaire strafrecht niet. Ook heeft een militair tijdens het gesprek over het eventueel opleggen van een maatregel tot ontslag geen recht om te zwijgen. (Uitspraak Centrale Raad van Beroep, 23 maart 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:1152) Het afleggen van een verklaring in dit traject kan vervolgens een lastige situatie opleveren in het strafrechtelijk onderzoek. Tijdens dat onderzoek bestaat het zwijgrecht voor de militair wel. In afwachting van de uitkomst van het strafrechtelijk onderzoek zal de bestuursrechtelijke procedure door de rechter worden aangehouden indien de grondslag van de beslissing waartegen beroep is aangetekend de strafrechtelijke verdenking vormt en de zaak in het strafrecht nog niet onherroepelijk is.
Het niet beantwoorden van vragen kan gevolgen hebben voor het behoud van de aanstelling bij de krijgsmacht. Voor het goed functioneren van de krijgsmacht mogen aan de integriteit en betrouwbaarheid van een militair speciale eisen worden gesteld. (Uitspraak Centrale Raad van Beroep, 17 november 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:4466) Door te weigeren openheid van zaken te geven, gedraagt de militair zich niet zoals van een goed militair mag worden verwacht en kan sprake zijn van plichtverzuim. Door rechters wordt plichtverzuim gelijk gesteld aan wangedrag en dat is voor een militair een reden voor ontslag. (Uitspraak Centrale Raad van Beroep, 22 december 2022, ECLI:NL:CRVB:2022:2778)
Juist dit spanningsveld tussen de twee procedures maakt dat al in een vroeg stadium moet worden bepaald wat de proceshouding is in beide procedures en wat de voor- en nadelen van het afleggen van een verklaring zullen zijn. Het is belangrijk goed te worden voorgelicht over de rechten en plichten die gelden in de afzonderlijke procedures. Het tijdig inwinnen van advies bij een advocaat is daardoor verstandig.
Wilt u meer informatie? Dan kunt u contact opnemen met mij of met een van de andere militair recht advocaten van Delissen Martens.
